Grenndargralið

Grenndargralið þekkir mann í heimabyggð sem lumar á merkilegu skjali. Það er að segja ef fullyrðing hans um að skjalið sé ósvikið er á rökum reist. Grenndargralið dregur það ekki í efa. Gralið mælti sér mót við manninn á heimili hans ekki alls fyrir löngu. „Ég skal sýna ykkur konungsbréfið mitt“ segir hann og birtist með pappakassa í fanginu. Upp úr kassanum dregur hann samanbrotið bréf, gulleitt og snjáð. Í ljós kemur torskilinn texti, ritaður með fallegri rithönd og prýddur skrautstöfum.

Konungsbréfið er undirritað af Friðriki IV Danakonungi. Hann fæddist árið 1671 og ríkti sem konungur Danmerkur frá árinu 1699 til dauðadags 1730. Bréfið er ritað 7. september á því herrans ári 1705. Hér er því um tæplega 317 ára gamalt bréf að ræða, sent í nafni konungs og undirritað af honum sjálfum. Bréfið er tuttugusta og annað í röð konungsbréfa sem ritað var í nafni Friðriks IV. Erfitt er að rýna í innihald konungsbréfs nr. 22. Bent hefur verið á þýska fyrirsögn í upphafi þess; Friedrich der vierte von Gottes Gnaden sem mætti þýða sem Friðrik IV af guðs náð. Friðrik hvílir í Dómkirkjunni í Hróarskeldu.

Eitt af fyrstu konungsbréfunum sem sent var í nafni Friðriks, eftir að hann tók við völdum, er bréf sem hann sendi Íslendingum og er dagsett 10. nóvember árið 1700. Merkilegt skjal þar á ferðinni en þess er víða getið í íslenskum annálum. Í bréfinu tilkynnir hann þegnunum á Íslandi um tímamótaákvörðun sína að taka í notkun gregorískt tímatal.

Talandi um tíma. Hér er skemmtileg tenging. Friðrik IV var langafi Kristjáns VII, konungsins ráðvillta í bókinni Sigurverkið eftir Arnald Indriðason sem kom út fyrir jólin. Í bók Arnaldar segir frá Jóni Sívertsen, íslenskum úrsmið í Kaupmannahöfn sem lagfærir forna klukku í höll konungs. Konungur situr álengdar á meðan Jón tjaslar saman klukkunni og hlustar á hann rekja sorgleg örlög föður síns og fóstru á Íslandi sem faðir konungsins hafði látið taka af lífi í embættistíð hans. Sá hét Friðrik V. Hann var afabarn Friðriks IV sem sendi bréfið sem nú er geymt í pappakassa á Akureyri.

Heimild: Tímarit Máls og menningar, 25. árgangur, 1. tbl.

Sumarið 2019 fannst íslenskur bronspeningur í heimabyggð, n.t.t. í Hlíðarfjalli. Vegna oxunar hefur hann tekið á sig fallega grænan blæ eftir áratugadvöl í fjallinu. Myntin vegur þrjú grömm. Hún er slegin árið 1940, í tíð Kristjáns 10. konungs, skreytt kórónu og rómverska tölustafnum X. Myntin fannst á stað í fjallinu þar sem norskir, breskir og bandarískir setuliðsmenn settu upp æfingabúðir á árum seinni heimsstyrjaldar. Við fund sem þennan vakna ýmsar spennandi spurningar t.a.m. hvernig peningurinn lenti þarna, hver eigandinn var o.s.frv. Líklega hefur dáti misst peninginn úr vasanum á meðan hann dvaldist í fjallinu við æfingar í vetrarhernaði. En íslenska tvíeyringa frá hernámsárinu 1940 er að finna víðar en í fjallshlíðinni ofan Akureyrar – og jafnvel á furðulegri stöðum.

Feðgin frá Bandaríkjunum hafa um nokkurra ára skeið leitað sér til gamans að smágripum sem leynast undir grænni torfu á heimaslóðum, vopnuð málmleitartæki. Þau Mike og Emma kalla sig Diggin´Duo. Þau halda úti youtube-síðu þar sem hægt er að fylgjast með þeim að störfum. Í leiðöngrum sínum hafa þau fundið mikið magn smápeninga, suma hverja mjög gamla, og aðra forvitnilega málmgripi af ýmsu tagi. Fyrir jólin fundu Mike og Emma íslenskan tvíeyring, sömu tegundar og fannst í Hlíðarfjalli, undir grænni torfu á tilteknum stað í New York borg. Gaman er að fylgjast með því þegar feðginin finna íslenska peninginn sem eðlilega er þeim framandi og ekki síður táknin og orðin sem á honum standa. Hér að neðan má sjá myndskeið af því þegar þau finna íslenska tvíeyringinn.

Ósjálfrátt veltir maður fyrir sér hver saga tvíeyringsins í New York er. Hvernig lenti peningurinn þarna. Hver var eigandinn? Við fáum líklega engin svör.