Grenndargralið

Varðveislumenn minjanna hafa staðið í ströngu í dag við að yfirfara, flokka og pakka stríðsminjum í kassa. Um var að ræða gripi af vettvangi flugslyss sem varð á Melgerðismelum í ágúst 1942 þar sem flugvél af gerðinni P-39 Airacobra fórst ásamt flugmanni vélarinnar John George Kassos. Nokkrir úr hópi VM hafa rannsakað vettvanginn í sumar í tengslum við hlaðvarpsþætti sem voru í vinnslu um flugmanninn og slysið. Brot úr vélinni, skotfæri og nokkrir persónulegir munir John Kassos fundust á staðnum. Varðveislumenn og Flugsafn Íslands hafa komið sér saman um að safnið varðveiti gripina svo safngestir geti skoðað þá og kynnt sér söguna um John Kassos og vél hans P-39. Gripirnir verða afhentir safninu fyrir helgi.

Fjölskylda John Kassos er þessa dagana á ferðalagi um Ísland. Megin markmið ferðalagsins er að koma norður til að heimsækja Melgerðismela þar sem frændi þeirra lét lífið fyrir 80 árum síðan. Von er á ferðalöngunum frá Arkansas til Akureyrar á laugardaginn. Eftir skoðunarferð á Melunum mun hópurinn heimsækja Flugsafnið, þiggja léttar veitingar og skoða það sem safnið hefur upp á að bjóða. Flugáhugi er ekki bundinn við John heitinn Kassos innan Kassos-fjölskyldunnar. Fleiri fjölskyldumeðlimir eru lærðir flugmenn m.a. Laura Villegas bróðurdóttir John en Laura fer fyrir hópnum sem von er á til Akureyrar nú um helgina. Fjölskyldan ætlar sér að dvelja á Akureyri í nokkra daga. Ýmsilegt annað verður á döfinni en flugslysið á Melgerðismelum. Hópurinn hefur í hyggju að heimsækja Skógarböðin og fara á knattspyrnuleik svo eitthvað sé nefnt.

Í tveimur nýjum þáttum af Sagnalist með Adda & Binna taka Addi og Binni fyrir ferðasögu amerísks ævintýramanns sem kom til Akureyrar árið 1922. James bjó á hóteli, kynntist heimamönnum og varð vitni að sögulegum atburðum í bænum og nágrenni hans. Hann skráði niður það sem fyrir augu bar í því skyni að gefa út bók um Ísland – bók sem aldrei kom út.

Félagarnir Arnar og Brynjar eru sannkallaðir sögunördar. Þeir fara þeir um víðan völl í spjalli sínu um sögu og menningu. Sagðar verða sögur, gátur ráðnar og steinum velt við yfir kaffibolla í Stúdíó Sagnalist. Fólk og atburðir, bækur og listaverk, sorg og gleði. Allt er undir og ekkert er félögunum óviðkomandi þegar kemur að gersemum fortíðar.

https://open.spotify.com/episode/2uwqsG38N6Q4svhF1OVwBi?si=e97264274ba644ab

https://open.spotify.com/episode/27qBFdx2fT0r1nzfQdwM3w?si=787da3ac02b94d3f

Öld er nú liðin frá dvöl amerísks ævintýramanns á Akureyri. Maðurinn hét James Norman Hall. Hann kom til bæjarins í september árið 1922 og hugðist skrifa bók um Ísland. James dvaldi í bænum um nokkurra mánaða skeið, blandaði geði við innfædda og upplifði merkilega atburði í bænum og nágrenni hans. Bókin kom aldrei út en skrif hans á meðan hann dvaldist í bænum hafa varðveist.

Meðal þess sem James varð vitni að og skráði í bækur sínar var þegar Akureyringar fengu rafmagn laugardaginn 30. september. Þannig eru 100 ár liðin frá þessum merkilega viðburði í sögu bæjarins og upplifun aðkomumannsins af honum. Norðurorka fagnaði upphafi rafmagnsframleiðslu og dreifingu fyrr í mánuðinum með sérstakri afmælisdagskrá í Hofi.

Sjálfsagt eru ekki margar samtímaheimildir til sem fanga augnablikið þegar Akureyringar upplifðu dásemdir birtunnar sem ljósaperan veitti þeim síðla dags í lok september 1922. Hvað þá séð með augum aðkomumanns sem þekkti vel til ljósadýrðar í Ameríku. Frásögn eins og sú sem James Norman Hall færði til bókar er því ómetanleg. Hér verður drepið niður í skrifum James Norman Hall. Íslensk þýðing er í höndum Sigurður Þórarinssonar en hún er frá árinu 1976.

„Þegar ég sneri aftur heim til Akureyrar þetta kvöld, hafði himinninn hulizt hálfgagnsæjum skýjafellingum, sem virtust verða til úr engu. Fyrstu stjörnurnar lýstu gegnum þær, en áður en ég var kominn hálfa leið í bæinn, var farið að snjóa, fyrsta snjó haustsins á láglendi, stórum flygsum, og enn var enginn andvari, er bærði þær. Þeim fjölgaði æ hraðar, jörðin huldist hvítu lagi eins til tveggja þumlunga þykku. Síðast svifu niður gagnsæjar, flipóttar flögur. Það var dásamlegt að sjá fjallatindana koma fram, er élinu létti, skýrt teiknaða og ennþá sveipaða daufri aftanglóð.

Ég hélt niður móana og niður á veginn, er lá til bæjarins. Rökkrið var orðið að myrkri, áður en ég komst niður á hjallann upp af bænum. Þaðan sá ég, að merkileg breyting hafði á orðið. Öll hús í bænum voru uppljómuð innan frá og ekki til sá gluggi, að ekki varpaði hann mynd sinni á snjóinn. Það rifjaðist þá upp fyrir mér, að það átti að ræsa vatnsrafstöðina þetta kvöld. Það var búið að tala um þetta í marga daga. Hótelstýran mín, rakarinn, bóksalinn, póstmeistarinn, allir höfðu í hverju samtali komið inn á þetta: ,,En þegar við fáum nýju raflýsinguna . . .“ Ég hafði ekki gert mér grein fyrir því, hversu mikils virði þetta var fólki svo nærri heimskautsbaug. Hingað til hafði verið mjög dimmt í bænum um nætur. Steinolía er dýr hér, því að hún er langt að flutt og olíulampaljós varð að spara. Nú gátu allir notið ljóssins, náðargjafar vatns, er féll af fjöllum ofan.

Ég leit inn í tóbaksbúðina, sem var böðuð í ljósi. Gamla sölukonan var ekki langt frá því að verða málug í gleði sinni. „Að hugsa sér,“ sagði hún, „að við skulum hafa lifað í myrkri allar þessar löngu vetrarnætur. Sjáðu, það þarf aðeins að hreyfa þennan hnapp,“ og hún sýndi mér, hvernig þetta gekk til. Öll börn í bænum höfðu safnazt saman fyrir framan járnvöruverzlun, þar sem mörgum gerðum af ljósakrónum, sem kveikt hafði verið á, var stillt út til sölu. Feður og mæður gengu fram og til baka framan við hús sín og virtust vart trúa því, að þetta væru þeirra eigin hús. Í stað daufa olíulampans, sem verið hafði í bókabúðarglugganum, var nú komið rafljós, svo að auðvelt var að lesa bókatitlana.“