Grenndargralið

Ef rýnt er í forn skjöl frá höfuðstað Norðurlands má sjá að hann kemur fyrir í heimild frá árinu 1562. Um er að ræða dóm yfir konu á Akureyri sem svaf hjá manni án þess að hafa giftingarvottorð. Engum sögum fer af manninum. Kannski var hann ,,foreigner” hver veit? Víst er að heimsóknir erlendra ferðamanna til Íslands voru tíðar fyrr á öldum þar sem þeir skráðu niður eitt og annað er bar fyrir augu þeirra. Fyrsta ferðalýsing erlends manns á Íslandi, að talið er, kom einmitt út á bók nokkrum mánuðum áður en fyrrnefndur dómur yfir blessaðri konunni á Akureyri féll.

Maður að nafni Gories Peerse orti brag, Van Ysslandt (Um Ísland), og gaf út árið 1561 í Hamborg í Þýskalandi. Bragurinn hefur að geyma nokkuð ítarlega lýsingu á upplifun Peerse af Íslandi. Áhöld eru reyndar um hvort Peerse hafi yfir höfuð nokkurn tímann komið til landsins. Neikvæðar lýsingar hans á landi og þjóð benda þó til þess að hann hafi komið „á klakann“ og þá styðja gögn um ferðir skipa að hann hafi verið hér á ferð eftir 1558 og jafnvel um það leyti sem eldsumbrot voru í Heklu árið 1554. Sjálfur segir hann í bókinni að hann hafi komið í höfn í öllum landshlutum. Það skyldi þó ekki vera að hann hafi komið við á Akureyri og gerst brotlegur við íslensk lög? Sennilega verður það að teljast frekar langsótt.

Í ljóðinu sem hann orti segir hann frá lúsugum Íslendingum sem víli ekki fyrir sér að borða matinn þó hár eða lús lendi í honum, þeir urri og rymji eins og hundar og bjarndýr, sofi í þvögu og leiti að dauðu fé og úldnum fiski sér til matar. Eðlilega féll hið bundna mál Peerse ekki í kramið hjá þeim Íslendingum sem af því fréttu, höfðu menn gjarnan uppi orð eins og lygasaga og níðkvæði. Frændunum Guðbrandi Þorlákssyni Hólabiskupi og Arngrími (lærða) Jónssyni blöskraði sú umfjöllun sem samlandar þeirra fengu hjá útlendingnum Peerse og öðrum erlendum ferðamönnum sem fjölluðu um Ísland á niðrandi hátt. Þeim skyldi svarað á latínu með útgáfu bókar í Kaupmannahöfn.

Árið 1593 kom út bókin Brevis commentarius de Islandia (Stutt greinargerð um Ísland). Arngrímur skrifaði bókina með formála eftir Guðbrand. Í bókinni mótmælir Arngrímur harðlega þeirri illu meðferð sem Ísland og Íslendingar fá í hinum ýmsu ritum útlendinga. Markmiðið var að kveða niður níð og leiðrétta rangfærslur sem birst höfðu á opinberum vettvangi erlendis. Tekur hann Gories Peerse sérstaklega fyrir í bókinni. Bókin hafði umtalsverð áhrif úti í hinum stóra heimi. Áfram héldu þó níðskrif útlendinga um Ísland. Arngrímur Jónsson lést árið 1648.

Nú 425 árum eftir útgáfu Brevis commentarius de Islandia er von á „útlendingi“ (Foreigner) til landsins. Bresk-ameríska rokkbandið mun halda tónleika í Laugardalshöll og flytja alla sína helstu slagara. Allar áhyggjur af mögulegum níðkvæðum meðlima hljómsveitarinnar um land og þjóð ættu að vera ástæðulausar. Ísland er komið á kortið hjá erlendum skemmtikröftum og því engin þörf fyrir varnarskrif Arngríms lærða. Tengsl Arngríms við útlendinga ná þó út fyrir gröf og dauða. Hann fylgist með á plötuumslagi Foreigner frá árinu 2002.